Cegła – to materiał budowlany wykonywany z gliny, wapna, piasku lub cementu, w procesie suszenia lub wypalania. Wielkości cegły, jej kolor i zastosowanie zmieniały się z czasem i w zależności od miejsca użycia.
Historia cegły sięga starożytności, kiedy to, jeszcze suszona na słońcu, wprowadzana była w najznakomitsze budowle. Początkowo były to tylko fragmenty, niewielkie elementy, jak np. dekoracje ścienne w pałacu w Warce (ok. 3000 r. p.n.e.), Nimrud i Khorsabad w Mezopotamii, obramowanie otworu wejściowego w piramidzie w Sakkara (ok. 1800 r. p.n.e.) czy rozety z dekorowanej cegły w Tell-el-Jehudijeh (ok. 1200 r. p.n.e.) w Egipcie.
Cegła jednak była elementem nie tylko dekoracyjnym, czego dowodem jest święta ulica w Babilonie (VI w p.n.e.), gdzie wybudowano siedmiometrowe mury po obu stronach ulicy. Na nich powstały reliefy przedstawiające idące lwy. 60 par dwumetrowych lwów spotykało się po obu stronach w odległości co 2 m.
Przez wieki cegła była materiałem używanym przy budowie i w dekoracjach, przy elementach ogrzewania, jako piece i kominki. Ale materiał ten nie był doceniany, chowano go pod tynkami czy listwami drewnianymi, czasem tynki dodatkowo malowano we wzór kamieni ciosanych, żeby podnieść tym prestiż budynku. Największy rozkwit budowli ceglanych przypada na gotyk, gdzie cegła była elementem nie tylko dekoracyjnym lub fragmentem budowli, ale jej całością: konstrukcją, wypełnieniem i detalem. Oczywiście z tego okresu jest także bardzo dużo budowli wykonanych z ciosanego kamienia (głównie Europa Południowa). Jednak jedne z najświetniejszych zabytków tego czasu są właśnie budowane z cegły.
Styl gotycki ukształtował się we Francji w XII w., skąd najpierw powędrował do Angli, a następnie w XIII w. rozlał się po Europie Środkowej i Skandynawii. Mimo iż początkowo, szczególnie przez Włochów, nazywany był odrażającym i barbarzyńskim, stał się przełomowym stylem konstrukcji budowlanej. Strzelistość formy, jej lekkość i przestronność były wielkim kontrastem dla dotychczasowych ciemnych, ponurych i przytłaczających wnętrz, a także ciężkich, grubych i masywnych murów oraz całych budowli.
W Polsce najbardziej znanymi budowlami z tamtego czasu są zamek w Malborku i katedra we Fromborku. Bazylika Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja Apostoła powstała jako trójnawowy kościół halowy w latach 1329—1388 i do dziś zachowała swój gotycki surowy, strzelisty wygląd. Nie przeszkadza tu dobudowana w renesansie kaplica św. Jerzego, która podkreśla pierwotny wizerunek kościoła.
Podobnym przykładem jest do dziś zachowany zamek w Malborku, składający się z zespołu warownego Zamku Wysokiego, Średniego i Niskiego. Całość, budowana od 1275 r. do 1383 r., otoczona została murami obronnymi i fosą, choć mury te pierwotnie nie były przystosowane do użycia broni palnej. Wielkość założenia to ok. 250.000 m3, co stanowi jeden z największych gotyckich zamków na świecie. Zespół zamkowy to nie tylko wspaniałe dzieło konstrukcji gotyckiej, to mistrzostwo w wykorzys
taniu przestrzeni oraz nowych (jak na ówczesne czasy) rozwiązań ogrzewania zamków.
Innym przykładem budowli gotyckiej jest ratusz w Sandomierzu, który, pierwotnie zbudowany w 1349 r. na rzucie kwadratu z ośmioboczną wieżą, został rozbudowany w XVI w., kiedy to, prócz wydłużenia rzutu, otrzymał także bardzo ciekawą attykę, co zmieniło jego surowy, gotycki wygląd.
W późniejszych okresach cegła wciąż była używana, ale często pokrywano ją tynkiem i nie była już surowym elementem miasta, materiałem, którym chciano się chwalić. Nie zmienia to faktu, że w wielu regionach świata, w miastach i miasteczkach, „stare miasto” to do dziś fragmenty ceglanych murów obronnych, domy, kościoły i całe ceglane ulice. Część, oczywiście, unicestwił czas, część została zburzona podczas wojen lub różnych form rozbudowy miast.
Do najbardziej znanych starych ceglanych miast należą Brugia i Amsterdam. Obecnie cegła przeżywa swój renesans. Widać wiele nowych budynków wybudowanych z cegły lub krytych klinkierem w różnych kolorach dla podkreślenia otoczenia lub różnorodności materiału. Często w dzielnicach zabytkowych lub przy budynkach pochodzących z poprzednich epok, cegła jest materiałem łączącym nowe formy, szkło, prostotę elewacji z dawnymi barwnymi i zdobnymi frontami. Wiele galerii handlowych budowanych w centrach miast jest właśnie połączeniem cegły (lub klinkieru) i szkła — materiałów, które współgrają z każdym okresem czasu. Szkło może mniej, ale jego odbicie może łagodzić duży kontrast obecnej architektury. Do takich miejsc należy Manufaktura w Łodzi, gdzie w zespole pofabrycznych budynków Izraela Poznańskiego stworzono centrum rozrywkowo – handlowe. W starych fabrykach znajduje się nowoczesny hotel, restauracje, sklepy, muzea, paintball, kręgielnia itd. Do tego ceglanego zespołu została dobudowana galeria handlowa z pasażami sklepowymi i szklaną fasadą. Wszystko, choć z początku bardzo kontrowersyjne, wtopiło się w krajobraz pofabrycznej Łodzi i stało się ulubionym miejscem spotkań mieszkańców. Inną łódzką pofabryczną zabudową przeżywającą swoje odrodzenie jest Księży Młyn — osiedle i budynki dawnej fabryki Karola Scheiblera. W obiektach pofabrycznych stworzono nowoczesne lofty, a do fabryki dobudowano nowe osiedle z budynkami z czerwonej cegły. Istnieje bardzo wiele zabytków — budynków, murów obronnych i innych ciekawych obiektów wykonanych w cegle i nie da się do końca zdefiniować i przecenić wartości cegły, która, używana od wieków, przetrwała do dziś w budownictwie i w wystroju wnętrz.
