Kolej linowa na szczyt Kasprowego Wierchu to ikona polskich Tatr. Każdy w trakcie jazdy czuje podziw zarówno dla otaczającej go przyrody w jej najpiękniejszej górskiej postaci, jak i dla odwagi i nadludzkiego wysiłku jej budowniczych. Na usta ciśnie się pytanie: jak to było możliwe? Bo przecież kolej zaprojektowano bez pomocy komputerów, a zbudowano 75 lat temu w zaledwie 227 dni, co zdumiewa do dziś. Ale i napawa dumą z polskiej myśli inżynieryjno-technicznej.
Idea powstania
W latach 30-tych XX wieku Polska była jednym z niewielu krajów na świecie, w którym narciarstwo przestało być sportem dla wybranych, w którym, gdy przyszła zima, młodzież przypinała deski butów i uprawiała ten sport od Zakopanego aż po Wilno. „Ojcem” popularnego narciarstwa w Polsce międzywojennej był Aleksander Bobkowski – założyciel i od 1922 wieloletni prezes Polskiego Związku Narciarskiego. To jego wysiłkom w głównej mierze Zakopane zawdzięcza możliwość organizowania Narciarskich Mistrzostw Świata FIS w 1929 i 1939 r, której to organizacji był wiceprezydentem. Jednocześnie w latach 1929–30 był wicedyrektorem, dalej do 1933 dyrektorem zarządu kolei państwowych w Krakowie, a następnie do II wojny światowej wiceministrem komunikacji. Z jego inicjatywy w 1934 roku Ministerstwo Komunikacji zleciło wykonanie prac studialnych budowy kolei linowej w Tatrach – po analizach różnych tras wybór padł na Kasprowy Wierch. 26 lipca 1935 roku Ministerstwo Komunikacji, mimo wielkich protestów przyrodników, wydało formalne zezwolenie na budowę. Termin zakończenia budowy już wtedy ustalono na koniec lutego 1936 roku. Budowę postanowiono prowadzić siłami specjalnie powołanej spółki „Towarzystwo Budowy i Eksploatacji Kolei Linowej Zakopane (Kuźnice) – Kasprowy Wierch”, popularnie zwanej potem „Linkolkasprowy”. Projekt techniczny kolejki wykonała firma „Bleichert” z Lipska wraz ze Stocznią Gdańską. Autorami budynków stacyjnych (w Kuźnicach, na Myślenickich Turniach i na Kasprowym) są Anna i Aleksander Kodelscy – znani warszawscy architekci. Kolej linowa była jedną z wielu inwestycji w Zakopanem związanych z planowaną organizacją mistrzostw FIS w 1939 r. Oprócz niej wybudowano jeszcze hotel na Kalatówkach, kolej na Gubałówkę, zmodernizowano zespół skoczni oraz sieć drogową i kanalizacyjną w Zakopanem. Całość stanowiła niespotykaną dotąd w Polsce grupę o jednolitym charakterze oraz przeznaczeniu, głównie dla celów masowego sportu oraz turystyki.
Historia budowy
Historia budowy Budowę rozpoczęto 1 sierpnia 1935 roku. Trasę kolejki podzielono na dwa niezależne odcinki: Kuźnice – Myślenickie Turnie – Kasprowy Wierch. Ogólne kierownictwo sprawował inż. Medard Stadnicki wspierany w czasie częstych wizyt na budowie przez Aleksandra Bobkowskiego. Na samym początku zorganizowano plac budowy i stworzono drogę dojazdową z Kuźnic na Myślenickie Turnie. Dalej wybudowano kolej transportową z Turni na szczyt Kasprowego. Tempo było ogromne, osiągane przede wszystkim dzięki dobrej organizacji pracy i zatrudnieniu wielkiej liczby ludzi. W szczytowym okresie na budowie pracowało około 1000 osób z całej Polski. Do Myślenickich Turni materiały budowlane transportowano dwoma pojazdami marki GMC i Chevrolet. Transport na szczyt Kasprowego był oczywiście najtrudniejszy: materiały wywożono furmankami na Halę Gąsienicową, a dalej piasek, cement, części stalowe, elementy konstrukcyjne, liny nośne, a nawet wodę – podając z rąk do rąk – transportowano na szczyt. Z wielkim trudem zbudowano 9 roboczych, drewnianych podpór, które stawiano na stromych zboczach, wykonując skomplikowane pracy minerskie aby wybetonować fundamenty. Po ich ukończeniu ruszyła robocza kolej transportowa. Już w październiku temperatura spadła do minus 10 stopni co zmusiło wykonawców do wybudowania „cieplaka” czyli drewnianego baraka, pod osłoną którego dało się prowadzić prace na szczycie. Praca w systemie zmianowym trwała po 16 godzin codziennie, robotnicy nie schodzili z gór, a rodziny odwiedzali raz na dwa tygodnie. Wielką rolę na budowie odegrali kamieniarze – Cyganie, którzy przygotowywali ogromne ilości tłucznia do zabetonowania fundamentów podpór. Pod koniec grudnia budynki stacyjne w Kuźnicach i na Myślenickich Turniach zostały ukończone. Mimo mrozów termin końcowy został dotrzymany: 26 lutego 1936 roku kolej ruszyła w pierwszy kurs z Kuźnic do Myślenickich Turni. Pierwszy srebrny wagonik dojechał na Kasprowy Wierch w niedzielę, 15 marca 1936 r., po 227 dniach budowy. Budowa ogółem kosztowała przeszło 3,5 mln przedwojennych złotych.
Współczesność
Kolej linowa na Kasprowy Wierch przez 70 lat swego funkcjonowania przewiozła miliony osób, umożliwiła dotarcie do samego serca Tatr milionom Polaków. Wśród nich był także Ojciec Święty Jan Paweł II, który odbył podróż w dniu 6 czerwca 1997 roku. 5 lat temu, na przełomie lat 2006/2007 kolej przeszła gruntowną modernizację, dzięki której stała się nowoczesną i komfortową koleją linową. Wymieniono podpory (nowe są wyższe), liny (każdy wagon ma teraz 2 liny nośne zamiast jednej), wyposażenie sterowni oraz wagoniki. W miejsce tradycyjnych peronów pojawiły się przesuwne platformy. Nowe wagoniki mogą zabierać 60 osób (poprzednio 30) co daje przepustowość 360 pasażerów na godzinę. Ale tylko zimą – bo latem kolejka wozi o połowę pasażerów mniej z uwagi na protesty ekologów – jak widać historia się powtarza. Pytanie tylko, czy „ochrona przyrody” nie jest pretekstem do zakamuflowanego ograniczania dostępu do gór dla wybranych? Właścicielem kolejki jest spółka Polskie Koleje Linowe S.A., w której posiadaniu jest również kolej linowo-terenowa na Gubałówkę, kolej krzesełkowa do dolin Goryczkowej i Gąsienicowej czy wyciąg na Butorowy Wierch. Poza Tatrami PKL jest właścicielem kolejki na Górę Parkową w Krynicy, Mosorny Groń, Palenicę i górę Żar.
Dane techniczne
Rodzaj kolej kabinowa
Długość 4291,59 m
Prędkość jazdy 8 m/s (przed modernizacją 5 m/s)
Czas jazdy 12 minut
Wysokość stacji dolnej 1027 m n.p.m. (Kuźnice)
Wysokość stacji pośredniej 1352 m n.p.m. (Myślenickie Turnie)
Wysokość stacji górnej 1959 m n.p.m. (Kasprowy Wierch)
Różnica wysokości 936 m
Największe przewyższenie wagonika nad podłożem 180 m
Średnie nachylenie 22%
Pojemność wagonu 60 osób + 1
Liczba wagonów 4
Zdolność przewozowa 360 os/h zimą (do 28.04), 180 os/h latem